شوک فرهنگی | تالیف: علیرضا درستکار
مقدمه: در مقاله قبلی زیر عنوان “چگونه یک فرهنگ جدید را فرا میگیریم” به گونه ای از شوک فرهنگی كه فرد در آغاز مهاجرت با آن دست به گریبان میشود به اختصار اشاره کردیم. در این یاداشت به تشریح گسترده تر مقوله شوک فرهنگی میپردازیم. شوک فرهنگی اضطراب ناشی از از دست دادن علائم و نمادهای آشنا در ارتباطات اجتماعی میباشد.به عبارت دیگر شوک فرهنگی هنگامی به سراغ یک فرد میاید كه از تمامی مفاهیم وحمایتهایی كه به آن خو گرفته است جدا شود. در نتیجه فرد به ناگاه نمیتواند تصمیم بگیرد چگونه فعالیت کند و چگونه رفتار کند و اصلا چگونه بیاندیشد. دو دیدگاه عمده پیرامون شوک فرهنگی وجود دارد: دیدگاهی كه به شوک فرهنگی به مثابه یک بیماری می نگرد و دیدگاه دومی كه در طی آن فرد به خود آگاهی میرسد. شوک فرهنگی به عنوان بیماری از این منظر شوک فرهنگی مانند یک بیماری تعریف میگردد. مهاجری كه دچار شوک فرهنگی شده در برقراری ارتباط با دیگران ناتوان و قادر به برخورد با مسائل نبوده و احساس انزوا و سر درگمی میکند. در چنین شرایطی فرد دیدگاه ها و رفتارهای دفاعی و گاهی تهاجمی اتخاذ میکند تا ذهن خود را در برابر آشفتگی در محیط جدید محافظت کند. از این دیدگاه فرد مبتلا به شوک فرهنگی یک قربانی بی دفاع بوده و تنها چیزی كه این قربانی میتواند جهت بهبودی انجام دهد این است كه به نوعی با فرهنگ جدید خود را منطبق کرده و یا اینکه آن را زود ترک کند. از دیدگاه شوک فرهنگی بعنوان یک بیماری، تازه واردان ممکن است مشکلات گوناگون عاطفی و روانی را تجربه کنند و احتمال دارد كه بسیار سرخورده و عصبانی شده و فرهنگ میزبان را طرد کنند. آنها کشور میزبان را بد، مضحک، احمقانه و یا باعث سرخوردگی میدانند دقیقا به این خاطر كه خود همین احساس را دارند. افرادی كه از شوک فرهنگی رنج میبرند فرهنگ سرزمین مادری خود را ستایش و تجلیل کرده و به ناگاه در مقایسه با این مکان جدید بسیار بد، سرزمین مادری شگرف و همه چیز مربوط به آن جلویی عالی به خود میگیرد. شوک فرهنگی نه تنها جنبه های روانی و اجتماعی دارد بلکه روی سلامت جسمی افراد نیز آثاری بر جا میگذارد. افراد ممکن است بر اثر فشارهای ناشی از شوک فرهنگی از نظر جسمی بیمار شوند. عوامل اصلی زخم معده، سر درد، کمر درد، سرما خوردگی و صدها علائم بیماری دیگر را میتوان در شوک فرهنگی جستجو کرد. از جنبه های دیگر این دیدگاه شوک فرهنگی میتوان خورد شدن شخصیت را نام برد. فردی كه به تازگی به کشوری آمده نمیتواند زبان را به خوبی صحبت کند و بنابر این ارتباطش با دیگران محدود میباشد. بیشترین محدودیت ارتباطی معمولا در برخی زمینه ها مانند احساسات شخصی و نیازهای روانی به چشم میخورد. هنگامی كه بزرگسالان در برآوردن این نیازها ناتوان باشند احساس میکنند كه مانند کودکان و یا نوجوانان به دست و پا شده اند و این احساس خورد شدن شخصیت باعث ایجاد خجالت و عصبانیت میشود. شوک فرهنگی و فرایند خودآگاهی این نگرش كه شوک فرهنگی یک بیماری است كه در آن فرد یک قربانی بی دفاع است تنها شیوه برخورد با شوک فرهنگی نمیباشد بلکه میتوان به گونه ای بسیار مثبت تر به شوک فرهنگی نگاه کرد. این مفهوم دوم شوک فرهنگی بعنوان فرایند خود آگاهی نام دارد. از این منظر، در صورتیکه با شوک فرهنگی به خوبی برخورد شود میتواند به خود آگاهی و رشد شخصیتی منتهی گردد. درس ها و تجربه های میان فرهنگی به فرد می آموزد كه تغییر مثبت نیازمند حرکت از یک چارچوب فرهنگی به یک چارچوب دیگر میباشد. آگاهی كه شخص در فرهنگ جدید بدست میآورد از اهمیتی خاص برخوردار است زیرا وی را به نوعی خود آزمائی وا دار میکند. از این دیدگاه مثبت اگرچه شوک فرهنگی لااقل برای مدتی با سرخوردگی شدید، اضطراب و درد همراه است ، اما باعث میگردد كه فرد بعنوان یک خارجی به درک روابطش با دیگران و فرایند مربوط به آن بپردازد. مهاجرانی كه بصورت مثبت با شوک فرهنگی برخورد میکنند این فرصت را بدست میآورند كه دائما شباهتها و تفاوتهای فرهنگی را مقایسه کرده و نگرشها و رفتارهای تازه ای را بیازمایند. با کسب چنین تجربه ای، فرد می آموزد كه گشاده رویی و مدارا کردن با رفتارهائی كه به ظاهر ناخوشایند بنظر میرسند موجب کاهش اضطراب و انفعال او خواهد شد. این تجربه به یک مهاجر کمک میکند تا تکه های گم شده خود را باز یابد. یک تازه وارد می آموزد كه تلاش وی برای گفتگو با دیگران گرچه ممکن است همراه با اشتباه باشد، اما به او کمک میکند كه مردم را بشناسد. اودرک میکند كه مسلک های فرهنگی خودش بی نقص نبوده و در فرهنگ جدید نیز نکات مثبت قابل آموختن وجود دارند و بلاخره می آموزد كه رفتارهایی كه در ابتدا جنون آمیز و آزار دهنده بنظر میرسیدند به گونه ای كه او تصور میکرده نبوده اند. یک مهاجر قوی و فعال میتواند بجای ایرادگیری پی در پی از فرهنگ میزبان ومبتلا شدن به بیماریهای جسمانی و یا فراراز آن در اولین فرصت تلاش کند تا بر شوک فرهنگی فائق آید. با کمی صبر شوک فرهنگی میتواند به فرصتی برای رشد بدل گردد. Close
Recent Comments